ფიქსირებული და სიტუაციური დისპოზიციური ფსიქიკური წარმონაქმნების ურთიერთმიმართება

ანოტაცია

ჩვენი დაშვების თანახმად, დ. უზნაძის „სიტუაციური განწყობა“ დისპოზიციური ფსიქიკური  წარმონაქმნია ისევე, როგორც „ათითუდი”, „პიროვნული ნიშანი” და „ფიქსირებული განწყობა”. სიტუაციური განწყობა ფიქსირებული დისპოზიციის ფორმირების საფუძველია და  ასევე - პირიქითაც, ფიქსირებული დისპოზიციის არსებობის შემთხვევაში მისი შემდგომი  დიფერენციაციის სტადიას და პროდუქტს შეიძლება წარმოადგენდეს.სიტუაციური  განწყობის  მეშვეობით  წარმოებს  ფიქსირებული  დისპოზიციების  ქცევაში  რეალიზაცია, რისთვისაც ის ორგანიზებას ახდენს და აერთიანებს დისპოზიციის არსებულ  სტრუქტურულ  კომპონენტებს  და  კონკრეტული  მომენტის  აქტუალურ  მოცემულობას.  იმავდროულად, სიტუაციური განწყობის მეშვეობით ქცევაში რეალიზაციის წარმატებული  გამოცდილება  აუმჯობესებს  დისპოზიციური  განწყობის  მაჩვენებლებს  (ნადირაშვილი,  1985) და ზრდის მისი მონაწილეობით წარმოებული ადაპტაციის ეფექტურობას. ფსიქიკური  აქტივობის  მაღალ  დონეებზე,  ქცევის  რეგულაციაში  ცნობიერი  რესურსი  ერთვება  (მოცემულ  სტატიაში  აქცენტი  ცნობიერ  რეგულაციაზე  დაისმის,  რაც,  პირო- ბითად, ანალიზისთვის განცალკევებულია მის საფუძვლად მდებარე არაცნობიერი გან- წყობისეული რეგულაციის ეტაპისგან), რომლის მონაწილეობითაც წარმოებს სოციალური  ღირებულებების ინტერნალიზაცია და მათი გამოყენება ინდივიდუალური/პერსონალური  განწყობების ფორმირებისთვის.შემოთავაზებული   მიდგომა   საშუალებას   იძლევა   დადასტურდეს:   ა)   განწყობისეული  წარმონაქმნების  სხვადასხვა  ფორმებისა  და  სახეების  ორგანული  კავშირი;  ბ)  მათი  სინერგიის და ურთიერთტრანსფორმაციის შესაძლებლობა; გ) აქტივობის ენერგეტიკული  უზრუნველყოფის,  განსხვავებული,  მაგრამ  ურთიერთშემავსებელი,  მათ  შორის  სოციო- კულტურული  წარმომავლობის  (ღირებულება),  წყაროების  არსებობა;  დ)  დ.  უზნაძის  „სიტუაციური განწყობის“ ჩართვის შესაძლებლობა და აუცილებლობა „დისპოზიციების“  ეგიდის ქვეშ არსებულ საერთაშორისო თეორიულ და მეთოდოლოგიურ კონტექსტში.მოცემული მიდგომა, ასევე, პროდუქტიულად გამოიყურება სამართლებრივი კულტურის  მდგენელების - მართლშეგნების/სამართალცნობიერების და ნორმატიული ქცევის მიმართების საკითხის შემდგომი დამუშავებისთვის, როდესაც მათი ერთიანობის საფუძვლად  განწყობისეული წარმონაქმნების ორი ურთიერთდაკავშირებული ფორმა - ფიქსირებული და  არაფიქსირებული დისპოზიცია, ანუ, სხვა ტერმინებით, „დისპოზიციური“ და სიტუაციური  განწყობა იგულისხმება.